Bel Fıtığı (Lomber Disk Hernisi)

TANIM

Lomber disk hernisi, dilimizdeki kullanımı ile “bel fıtığı”; omurga kökenli bel ve/veya bacak ağrılarının en sık karşılaşılan nedenlerinden biridir. Bel fıtığı, omurlar arasında yerleşmiş olan diskin omurilik kanalına doğru çıkarak sinirleri sıkıştırmasıdır.

NEDEN OLUR?

Bel fıtığı

Omurga, üst üste dizilmiş omurlar bütünüdür. Her bir segmentte, omurların arasında disk dediğimiz, jelöz kıvamlı, kıkırdak benzeri yastıkçıklar bulunur. Bu yastıkçıklar, omurgaya eğilme tarzında hareket yeteneği sağlarken esneme becerisi ile yük taşımasına da katkıda bulunmaktadır.

Diskler, ortada bulunan ve jelöz kıvamdaki nükleus pulpozus ile bunu çepeçevre saran sağlam bir bağ tabakası olan annuler ligamandan oluşurlar. Yaşın ilerlemesi ile birlikte, ortadaki jelöz kısmın su içeriği azalarak bir dizi moleküler ve biyomekanik değişikliklere yol açar. Bu sürecin uzantısı olarak, disk yük taşıma becerisini kaybeder. Bu değişim, annuler ligamanda da değişiklikleri beraberinde getirir ve zayıflama ile birlikte yırtıklar meydana gelir. Zaman zaman bu yırtıklardan jelöz kısım çıkarak fıtıklaşmalar ortaya çıkmaktadır. Sonuç olarak, omurlar arasında yerleşmiş olan diskin dış tabakasını oluşturan bağların yırtılan açıklığından jelöz kıvamdaki dokunun omurilik kanalına doğru çıkarak sinir köklerine bası yapması ile bel fıtığı oluşur.

YAKINMA ve BULGULAR

Diskte henüz yırtık saptandığı dönemde, genellikle bel ağrısı yakınması olur. Ancak, yırtıktan bir fıtıklaşma gelişmiş ise bacaklarda ağrı, uyuşma, kuvvetsizlik gibi bulgular ortaya çıkabilir. Bu bulguların karakteri, fıtığın temas ettiği yada bası yaptığı sinirler ile ilintili olarak değişebilmektedir. Ayrıca, basının şiddeti de yakınmaların seviyesinde etkilidir. Diğer yandan, enfeksiyon, tümör, kırık, kayma gibi başkaca hastalıklar da sinir köklerinde etkilenmelere neden olacağından dolayı ayırıcı tanı yapılmalıdır.

TANI

Bel fıtığı tanısı için yakınma ve bulguların ayrıntılandırılması ile birlikte muayene esastır. Omurganın röntgen, bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme gibi radyolojik incelemeleri ile bel fıtığı tanısı teyit edilir; ayırıcı tanı yapılır.

TEDAVİ PLANLAMASI

Bel fıtığının tedavi planlaması, muayene bulgularının ışığında yapılacaktır. Ağrı ve/veya uyuşma gibi yakınmaları olan hastalarda istirahat, ağrı kesiciler, anti-enflamatuar (yangı önleyici) ilaçlar ilk aşamada uygulanacak tedavi yöntemidir. Fizik tedavi uygulamaları, girişimsel ağrı yöntemleri bel fıtığının neden olduğu ağrının tedavisi için kullanılabilecek diğer tedavi yöntemleridir. Keza, bel fıtıklarının yaklaşık %95’i cerrahi tedavi gerektirmeksizin iyileşebilmektedir.

Muayenede kuvvet kaybı saptanmış hastalarda ise ameliyatla fıtığın çıkarılması öncelikli seçenek olmalıdır. Başlangıçta olmadığı halde kuvvet kaybının ortaya çıkması, yukarıda bahsedilen ameliyat dışı tedavilere rağmen yakınmaların devam etmesi durumunda cerrahi tedavi gündeme gelecektir.

Bel fıtığı ile ilgili olarak, akılda bulundurulması gereken önemli bir konu idrar ve/veya gaita kontrolüdür. Bel ağrılı hastaların %0,27’sinde, bel fıtığı tanısı almış hastaların %2’sinde idrar ve/veya gaita kontörlünün kaybı ile ayaklarda ileri derecede kuvvetsizlik görülebilmektedir. Bu hastalarda ivedilikle cerrahi tedavi gerekeceği unutulmamalıdır.