Omurilik Kanal Daralması Nedir? (Spinal Stenoz )

Doç. Dr. Ali Dalgıç

Omurga gövdemizin ana taşıyıcı aksıdır. Bunun yanında, omuriliği taşımak ve korumak gibi önemli bir görevi vardır. Omurilik, omurga aksı boyunca bir kanal içinde uzanır ve vücudumuza sinirler yollar/alır. Böylece, gövdemiz, uzuvlarımız ve iç organlarımızdan aldığı çeşitli duyuları beyne taşır; aynı zamanda beyinden bu bölgelere çeşitli kontrol ve düzenleme emirleri götürür. Bu işlevi, omurilik kanalından, her seviyede çıkan sinirler aracılığı ile yapmaktadır.

Tabiattaki tüm canlıların doğal yaşam döngüsünün bir parçası olan yaşlanma, birçok insanda fizyolojik bir süreç içinde seyretmektedir. Çoğu zaman kabullenmek istemesek de; gerek ruhsal, gerekse bedensel olarak bu sürece zamanla ayak uyduruyoruz. Ancak bu doğal sürecin haricinde, özellikle ağrı başta olmak üzere, kol ve bacaklarda uyuşma, kramplar, yürüme güçlüğü gibi birtakım yakınmalar yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir. İleri yaş grubunda, bu tür yakınmaların en sık nedeni omurilik kanalında daralmadır.

Omurganın hareketli kısımları olan boyun ve bel bölgesinde kanal daralması daha sıktır. Ancak bu bölgelerde görülen kanal daralmalarında; yakınmalar, bulgular, tanı yöntemleri farklılıklar olduğu için tedavi yaklaşımları da birbirinden farklıdır. Bu yazıda, bel bölgesinde omurilik kanal daralması (lomber spinal stenoz) anlatılacaktır.

Belde Kanal Daralması: Neden Olur?

Omurlar arasındaki diskler zamanla su içeriklerini kaybeder ve sertleşirler. Bu değişim, bir üst omurdan altındakine yük aktarımının aracı olan diskin, yük taşıma becerisini bozar. Bu yapısal değişikliğe bağlı olarak, diskin taşıdığı yükün biyomekanik dağılımı; dolaysıyla çevresine yansıttığı yüklenme vektörleri de değişmektedir.

Diskteki yapısal değişim, genellikle disk yüksekliğinin kaybı ile seyreder. Ancak bazen, diski çevresel tarzda tutan anulus fibrosus adlı tabakada zayıflama ve yırtıklar; hatta fıtıklaşmalar olabilir. Bu süreç genellikle kendi kendini onarım ile sonuçlanmakla birlikte zaman zaman kalsifikasyon yani kireçlenme ile iyileşir.

Bir diskte ortaya çıkan bozukluk, mekanik yönden bütünsel bir yapı dahilinde omurları arkadan birbirine bağlayan faset eklemleri de etkileyerek bunlarda büyüme ve kireçlenmeye neden olmaktadır. Benzer şekilde, omurları birbirine tutturan bağlarda da kalınlaşma ortaya çıkmaktadır.

Omurilik kanalını çevresel olarak saran bu anatomik yapılardaki kireçlenme, büyüme ve kalınlaşma omurilik kanalında daralma ile sonuçlanır.

Belde Kanal Daralması: Yakınmalar Nelerdir?

Başlıca yakınmalar, bacaklarda ağrı ve uyuşmadır. Genellikle ataklar halinde olup kramplar ile seyredebilir. Kanal daralmasının en belirleyici özelliği, bacaklarda yürümekle ortaya çıkan uyuşmadır. Uyuşmadan dolayı, zamanla yürüme mesafesi kısalır, hastalar oturarak dinlenme ihtiyacı duyarlar. Ayaklarda/bacaklarda kuvvetsizlik sık olmamakla birlikte görülebilir. Nadiren idrar ve gaita kontrolünde problemler gelişebilir. Ancak bu hastaların genellikle ileri yaş grubu olduğu unutulmamalı; mesane sarkması, prostat büyümesi gibi hastalıkların da ileri yaşlarda sık olduğu akılda tutulmalı ve ayırıcı tanısı yapılmalıdır.

Belde Kanal Daralması: Tanı Nasıl Konur?

Ayrıntılı öykü ve muayene ile birlikte tanı koydurucu araç, radyolojik görüntülemedir. Röntgen ile bel omurgasının dengesi ve kemik yapısına ilişkin fikir sahibi olunur. Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ve bilgisayarlı tomografi (BT) ile omurga, omurilik kanalı, sinir kökleri ayrıntılı olarak incelenebilir. Böylece kanal daralmasının yeri, düzeyi, ciddiyeti ortaya konularak hastanın yakınma ve muayene bulguları ile örtüştüğü teyit edilmelidir.

MRG ve BT’nin yaygın olarak kullanılması ile birlikte birçok yeni veri elde edilmektedir. Keza, toplum kaynaklı yapılan araştırmalarda, hiçbir yakınması olmayan bireylere MRG çekilmiş ve bunların 1/3’ünde orta ve ileri düzeyde kanal daralması görülmüştür. Bu nedenle, yakınma ve muayene ile MRG ve/veya BT görüntülerinin uyumlu olması önemlidir.

Belde Kanal Daralması: Doğal Seyir Nedir?

Bel bölgesinde omurilik kanal daralması nedeniyle takip edilen hastaların seyri, toplumsal alışkanlıklara ve kişisel yaşam tarzına bağlı olarak değişebilmektedir. Kısa ve orta dönemde, bu hastaların neredeyse yarısı değişmeden ve yavaş seyirli olarak izlenebilmektedir. Arda kalan diğer yarısının ise; yine yarısı (toplamın %25’i) iyileşirken diğer %25’lik kısmı ise kötüleşmektedir.

Tedavi planlaması yakınma-öykü-muayene bulguları ile radyolojik incelemeler analiz edilerek yapılmaktadır.